۱۳۹۲ آذر ۱۳, چهارشنبه

جنگ قیمت در صنعت فضانوردی

اگر اخبار فضایی را دنبال می کنید، احتمالا می دانید که رقابت فضایی، بعد از یک دوره رکود، نشانه هایی از زنده شدن مجدد را به خود می بیند. مثلا، اخیرا هند ماهواره ای را به مریخ فرستاده، چین یک روبات ماهنورد به ماه ارسال کرده، و چین و امریکا هم برنامه هایی برای روفتن به ماه دارند که البته احتمال اینکه چین فردی را به ماه بفرستد بیش از احتمال رفتن یک  امریکایی به ماه است. اما آنچه که من بیشتر به آن علاقه مندم، اقتصاد فضاست. از نظر من ، که البته تخصصی در امور فضا ندارم، بزرگترین اشتباه امریکا در امور فضایی، ساخت و استفاده از شاتل های فضایی بود. چرا؟ به این دلیل که هر سفر این شاتل های فضایی، چیزی در حدود 500 میلیون دلار خرج برمی داشت. خرج چنین بودجه ای کاملا احمقانه بود و جا را برای هر برنامه جایگزینی تنگ می کرد. تا اینکه بالاخره، دولت اوباما، برنامه شاتل را متوقف کرد. اما چند سال قبل از توقف شاتل ها، جوانی به اسم الون ماسک (که ماشین های تسلا را می سازد و پی پل را بنیانگذاری کرده است) برنامه ساخت موشک هایی را آغاز کرده بود که هدف اصلی آن، ارزان کردنِ سفر به فضاست. نتیجه برنامه او، شرکتی است به اسم اسپیس اکس با موشکهایی به نام فالکون. دیروز، یکی از این موشکها، ماهواره ای را به ژئوسنکرون فرستاد. اهمیت این پرتاب این است که تا کنون، همه پرتاب های فضایی به مدار ژئو سنکرون به وسیله موشکهای پروتون روسی، آریان اروپایی، و یا یونایتد آلاینس انجام می شده و قیمت آنها چیزی بین 100 تا 200 میلیون دلار بوده است. بهایی که اسپیس اکس می گیرد حدود 55 میلیون دلار است. البته خود الون ماسک برنامه ای دارد که موشکهای فالکون را طوری به زمین بنشاند که بتوان مجددا از آنها استفاده کرد. به قول الن ماسک، سفر هوایی ارزان به این دلیل ممکن است که با هر سفر هواپیما را دور نمی اندازید. در مورد موشکهای فالکون، ساخت هر موشک حدود 50 میلیون دلار خرج بر می دارد، هزینه سوخت هر بار پرواز حدود 200 هزار دلار است. اگر او موفق شود که موشکهایش را سالم به زمین بنشاند، و از آنها مجددا برای ارسال بار و انسان به فضا استفاده کند، آنگاه عصر واقعی فضا تازه آغاز خواهد شد.

۲ نظر:

علیرضا گفت...

ممنون، بحث جالبیه، من هم تخصص زیادی ندارم توش و صرفاً در حد علاقه خودم دنبال میکنم. به نظرم چیزی که مطرح میکنید مثل اینه که بگید الان من چند هزارتا کتاب پی دی اف روی موبایلم دارم، ملت احمق هستن میرن کتاب میخرن!

از نظر من برخلاف چیزی که در این نوشته نشان داده اید، اسپیس اکس رقیب ناسا نیست. تسلا موتور تا جایی که میدونم (از اسمش هم معلومه) تخصصش برق و ماشینهای الکتریکی هست. ساخت پرتابگر فکر نمیکنم ساده باشه. خود ناسا بزرگترین مشارکت رو در این شرکت داره و الان هم بزرگترین مشتریش هست.

از طرفی تا جایی که میدونم (و احتمالاً شما بهتر از من میدونید)، در بسیاری از پروژه های نظامی، اهمیت مسائل امنیتی بر اقتصاد غالبه. بنابراین سازمان صنایع هوافضا نمیاد ساخت موشکهاش رو برونسپاری کنه به یه شرکت چینی و تایوانی که ارزونتر تموم بشه.

ضمناً موشک فالکون که شما مثال زدید شاید حداکثر بتونه یه بسته کمتر از 200 کیلو رو جابجا کنه. ولی آخرین برنامه شاتل (فکر کنم آتلانیس بود، زیاد یادم نیست) فکر میکنم باری نزدیک 15 تن رو برای ایستگاه فضایی بین المللی برد. پس محدودیتهایی وجود داره.

من هم در مورد اسپیس اکس خوندم و شنیدم. از نظر من اگرچه برنامه هاش با ناسا تشابهاتی دارن، ولی بازار متفاوتی دارن. تاحالا همه بازار در اختیار شاتل ناسا بوده، حالا اسپیس اکس اومده یه بخشی رو بگیره.

شدیداً موافقم که بعضی برنامه های شاتل (نسبت به نتیجه ای که بدست اومده) هزینه بسیار بالا و غیر قابل توجیه داشته، ولی فکر میکنم دلایلش (و توجیهش) با نوشته شما یه کم متفاوته.

بعنوان حسن ختام هم: چند ساعت پیش اتحادیه اروپا فضاپیمای گایا رو پرتاب کرد با هزینه حدود یک میلیارد دلار. طبق نوشته شما میتونست این کار رو با 10 تا 20 درصد این مبلغ انجام بده و در این بحران اقتصادی این هزینه رو نکنه.

(توی پرانتز: امیدوارم نوشته من لحن بدی نداشته باشه، ما همدیگه رو نمیشناسیم، پس صرفاً تبادل نظر هست، موفق باشید)

حجت قندی گفت...

علیرضا خان:
ممنون از نظرتون. موشک فالکون 9 می تونه تا 16000 کیلوگرم رو به مدار ال ای او ببره که شاتل فضایی می تونست حدود 24400 کیلوگرم بار رو حمل کنه. اما فالکون سنگین، که البته هنوز در مرحله تست هست می تونه تا 53000 کیلوگرم بار به همین مدار ببره که از شاتل بیشتر هست. می بینین که رقابت بسیار جدی هست.