۱۳۸۷ آبان ۴, شنبه

اقتصاد ایران در خطر شوکی بزرگ

اقتصاد ایران در معرض شوکی بزرگتر از شوک اقتصادی سال 1374 است. شوک تورمی و اقتصادی سال 1374 قابل پیشگیری بود و شوک آینده هم، اگر از هم اکنون تدابیری اندیشیده شود، قابل آرام کردن است. دلیل اینکه فکر میکنم شوک اقتصادی در راه است به شرح زیر است.

اول، در سالهای 1374 تا 1376 و در تقریبا سه مرحله قیمت دلار در بازار از کمتر از 1500 ریال به بیش از 9000 ریال افزایش یافت. در ابتدا و در دوره دولت هاشمی، دولت وی به اشتباه سعی کرد که جلو افزایش قیمت از 1500 ریال را به وسیله تزریق دلار در بازار آزاد بگیرد. در شرایطی که دولت به تک تک دلارهایش برای واردات حتی کالاهای به اصطلاح اساسی در سالهای آینده نیاز پیدا می کرد، دولت مانده ذخیره ارزی را به بازار ریخت تا به گمان خود جلو افزایش ارزش دلار (و در حقیقت جلو کاهش ارزش ریال) را بگیرد. تلاش ناموفقی بود و قیمت دلار افزایش یافت. بهترین تصمیم هم نگاه کردن انفعالی دولت خاتمی به افزایش دلار از 5000 ریال به 9000 ریال بود. گر چه چاره ای جز این هم نبود. دولت ذخیره ارزی لازم برای حمایت از واحد پول خود را نداشت.

دوم، از آن تاریخ تا کنون قیمت دلار در مقابل ریال در همان حدود 9000 تا 10000 ریال مانده است. همین ماندن قیمت در این حدود این تصور را به ذهن می رساند که شاید سیاست غیر رسمی دولتهای خاتمی و احمدی نژاد آن است که به رغم تورم بالا در ایران، ریال را تثبیت کنند. در این امر هم تا کنون موفق بوده اند. دلیل آن هم بسیار ساده است: قیمت نفت و لذا درآمد ارزی ایران همواره در حال افزایش بوده است. دولت هر سال بودجه خود را افزایش داده است و برای تهیه ریال بودجه عملا هر سال نقدینگی را به صورت نجومی افزایش داده است و تورم هم ایجاد کرده است ولی توانسته دلار را،تنها به این دلیل که قیمت نفت و درآمد ارزی از آن هم سریعتر افزایش می یافته است، ثابت نگه دارد .

سوم: ایران تنها نیست. روسیه و کشورهای نفتی دیگر هم همین کار را کرده اند. تفاوت آنها با ایران این است که تورم بالای ایران را نداشته اند. ولی در اساس نقدینگی در داخل کشورشان را افزایش داده اند و در عین حال قیمت پولشان را نسبت به دلار تثبیت کرده اند. تفاوت دوم آن است که روسیه به عنوان مثال بیش از 500 میلیارد دلار ذخیره ارزی فراهم کرده است تا نواسانات ارزی خود را در آینده مدیریت کند.

چهارم: مطمئنا سیاست موفق تثبیت ریال در 10 سال گذشته و در حالی که تورم در ایران همواره بالا بوده است چیزی جز خوش اقبالی نبوده است و سیاستی نیست که قابل دوام باشد. این سیاست حتی اگر قیمت نفت در سطوح بالاتر از 100 دلار هم می ماند قابل دوام نبود.

پنجم: با قیمت نفتی که هر روز در حال کاهش است مسلما در ماههای آینده شاهد فشار بازار بر ریال خواهیم بود. تقاضا برای دلار افزایش خواهد یافت اما درآمد ارزی کفاف این افزایش تقاضا را نخواهد داد. در این میان و در یک نقطه زمانی بازار متوجه خواهد شد که دولت نمی تواند تقاضا برای دلار را جوابگو باشد. به محض اینکه بازار متوجه این امر شود که دولت ممکن است قادر به ادامه سیاست تثبیت قیمت ریال نباشد، تقاضای سفته بازی (Speculative)برای دلار افزایش نجومی خواهد یافت. شبیه آن چیزی که در سال 1374 اتفاق افتاد و تقریبا تمام نقدینگی مملکت به دنبال خرید دلار بود. در این حالت قیمت دلار قطعا افزایش شدید و یک شبه ای خواهد یافت. در این هنگام است که احتمال آن وجود دارد که دولت با اتخاذ سیاست های اشتباه اقتصاد را در معرض خطر جدی قرار دهد.

ششم: اینکه آیا چنین شوکی قابل پیشگیری باشد یا نه بستگی به دو عامل دارد که اولین آن شانس و اقبال است و دیگری اتخاذ سیاست های اقتصادی درست. اگر قیمت نفت بیش از این و به مدت طولانی کاهش یابد (حتی اگر سیاست های درستی اتخاذ شود) گریزی از این شوک اقتصادی نیست. اگر قیمت نفت بیش از این کاهش نیابد در آن صورت ممکن است بحران کمی به عقب رانده شود. در بهترین شرایط قیمت نفت به بالای 100 دلار باز خواهد گشت و بحران یکی دو سالی به عقب رانده خواهد شد.

هفتم: در ابتدای فشار به ریال، به احتمال زیاد دولت با اقدام به محدودیت واردات، تزریق دلار موجود در ذخیره ارزی به داخل بازار، و محدود کردن خروج ارز از کشور سعی در کنترل وضعیت موجود خواهد کرد که هرسه سیاست اشتباه است. دو سیاست دوم و سوم را روسیه در هفته گذشته به کار گرفته است. در حقیقت روسیه در هفته گذشته بیش از 15 میلیارد دلار از ذخیره ارزی خود را صرف خرید روبل کرده است تا از کاهش ارزش آن در مقابل دلار جلوگیری کند.

هشتم: احتمالا دولت و به دلیل آنکه دلار کافی ندارد تا با فروش آن در بازار بودجه خود را تامین کند دست به استقراض گسترده از بانک مرکزی خواهد زد. این کار حجم نقدینگی را به صورت غیرقابل کنترلی افزایش خواهد داد که منجر به تورمی خواهد شد که کنترل آن در کوتاه مدت دشوار به نظر می رسد.

نهم: کمبود ارز برای بعضی از صنایع فرصت ایجاد می کند و بعضی از صنایع داخلی را با مشکل جدی مواجه خواهد کرد. به نظر می رسد که صنایع تجارت پذیر (tradable) از کاهش قیمت نفت، کمبود ارز، و کاهش ارزش ریال سود خواهند برد و بعضی از صنایع تجارت ناپذیر مانند مسکن و خدماتی که وابسته به واردات است آسیب خواهند دید. یکی از صنایعی که احتمالا سود خواهد دید صنعت میوه داخلی است که در دوران رشد قیمت نفت به دلیل سیاست های حمایتی دولت از طبقه متوسط شهری و واردات میوه از کشورهای خارج تحت فشار بوده است.

دهم: برای آرام کردن بحران در پیش رو، یک راه حل پیش دستی دولت در بازار ارز و گران کردن بلافاصله دلار
حداقل به میزان تورم در سال جاری است. به این وسیله هم در تقاضا برای ارز کمتر می شود و هم نیاز به استقراض از بانک مرکزی کم می شود. بعید می دانم که دولت این سیاست را انتخاب کند. لازم است توجه شود که ادامه سیاست غیر رسمی تثبیت دلار اشتباهی با عواقب بسیار جدی برای اقتصاد ایران است.

یازدهم: این واقعیت که اقتصاد ایران اقتصاد ایزوله ای است و با اقتصاد جهان رابطه درستی ندارد ضمن اینکه ریسک وام دادن به ایران زیاد تلقی می شود، استفاده از بازارهای مالی جهان به عنوان لنگری برای کنترل نوسانات اقتصادی را غیرممکن می سازد. ایجاد زمینه های سیاسی و اقتصادی رابطه بهتر با اقتصاد های مهم جهانی برای کنترل نوسانات اقتصادی آینده ضروری است.

دوازدهم: کنترل هزینه های دولت در زمانی که درآمد دولت از نفت در حال کاهش است یک ضرورت است. بدون انضباط مالی اقتصاد ایران با یک شوک تورمی مواجه خواهد شد.

۳۰ نظر:

ناشناس گفت...

اول مطلب گفته بودي بحران قابل پيشگيريه ولي عملا نگفتي چطوري؟
اگر منظورت اينه كه دولت كم كم نرخ ارز را رها كند، كه اين راهش نيست. چون اگر مردم بفهمند كه قراره دلار به تدريج گرانتر بشه همين امروز هجوم ميبرند و دلار همين امروز گران ميشه. داستان overshooting را هم كه خوت ميداني.
حالا تكليف چيه؟!

ناشناس گفت...

مهدی

دولت در اینجا انتخاب های زیادی نداره. اگه قیمت رو به اصرار پایین نگه داره اورشوت دلار حتی بیشتر هم می شه. نگرانی من اینه که دولت اصرار به قیمت فعلی دلار بکنه و برای حفظ ارزش ریال کلی ذخیره ارزی رو بسوزونه.

Hojat

Ehsan گفت...

به عنوان یه توصیه سرمایه گذاری برای مردم، در شرایط فعلی خرید دلار رو عاقلانه میدونین؟

ناشناس گفت...

این مطلب در پارسینه انتشار خواهد یافت.

ناشناس گفت...

آقا من هم با نظر شما موافقم. ولي اخيراً بحث دلار 600 و 700 تومني بود. صمصامي، وزير اقتصاد قبلي يكبار صحبت دلار 300 تومن را هم كرد. من از اين داستان ها سر نمياورم . همينطور از گزارشي از صندوق بين المللي پول كه (گويا) نرخ واقعي برابري ريال- دلار را همين 300 دلار آقاي صمصامي دانسته بود. ( من اين گزارش را نخوانده ام. فقط شنيده امذ). كاش به اين مطالب هم اشاره مي كرديد.

حجت قندی گفت...

احسان
به عنوان یک اصل من هرگز به کسی توصیه سرمایه گذاری نمی کنم. فقط می توانم بگویم که اگر قیمت نفت همین مقدار بماند و اگر دولت سیاست های خود را تغییر ندهد کاهش ارزش ریال حتمی است.

حجت قندی گفت...

سایت پارسینه:
ممنون که خبر دادید.

حجت قندی گفت...

علی:
همه به خیال بالا رفتن مداوم قیمت نفت بوده اند. پائین آوردن قیمت دلار در شرایط فعلی غیر ممکن است.

ناشناس گفت...

سلام
آقا عالی بود. مرسی
یاهو مسنجرت رو هم بی زحمت چک کن. پی امی در همین رابطه گذاشته ام.

ناشناس گفت...

ممنون از مطلب مفیدتون. به نظر شمااگر این افزایش قیمت در مورد دلار آمریکا اتفاق بیافته، قیمت بقیه ارزها (یورو، دلار کانادا و غیره) رو هم با خودش بالا میکشه؟

JUYBAR گفت...

ممنون از مطالب مفیدتون. می تونید تشریح کنید در حالت رابطه قیمت دلار با یورو چطور خواهد بود. فعلا که در حال کاهش هستش!

حجت قندی گفت...

بابک:
اگر همین سیاست ها ادامه پیدا کنه قیمت ریال نسبت به ارزهای عمده کاهش پیدا خواهد کرد. البته از نظر اقتصادی درباره زمان این اتفاق خیلی نمی شه مطمئن بود.

حجت قندی گفت...

چویبار:
درباره قیمت یورو به دلار و .. از نظر تئوری غیرممکن هستش که پیش بینی کنین چون که برای این ارزها بازارهای نزدیک به بازار کامل دارید که باعث می شه هر اطلاعات عمومی تاثیرش رو فوری بر قیمت بگذاره.

ناشناس گفت...

دکتر عزیز ممنون که خواهش بنده رو در مورد بیان نظراتتون در مورد روند روند آینده برابر دلار ریال بیان نمودید

حجت قندی گفت...

قابل شما رو نداشت

ناشناس گفت...

دکتر عزیز راستی یکی دو هفته پیش ایمیلی براتون فرستادم جوابمون رو نداید؟؟!!! بازم بهتون ارادت داریم

ناشناس گفت...

اين شوك واقعيه "
يكشنبه نمايندگان به کليات طرح اصلاح مواد 35 و 55 قانون انتخابات رياست جمهوري اسلامي ايران راي مثبت دادند.

ناشناس گفت...

واقعن تعجب اوره . بخش خصوصي رسمن از سياست ايان طرد شد.!!

حجت قندی گفت...

کدوم ایمیل
می شه یک بار دیگه فوروارد کنین
نمی دونم چرا ایمیل جواب نداده نمی بینم؟

ناشناس گفت...

سلام ایمیل جدیدی رو براتون فرستادم
ممنون از لطف و توجهتون

ناشناس گفت...

آیا با توجه به منابع ارزی کشور چه در صندوق ذخیره ارزی و مهمتر از آن در بانک مرکزی امکان جهش قیمتها در بازار ارز وجود دارد؟
تفاوت عمده وضعیت امروز با سالهای 73 و 74 در ترکیب داراییهای بانک مرکزی است. در آن سالها در ترازنامه بانک مرکزی و در مقابل بدهی های بانک مرکزی یعنی پول پر قدرت بیشتر بدهی دولت قرار داشت ولی امروز عمده داراییهای بانک مرکزی ارزهای خارجی است و این نکته ای است که مقایسه وضعیت فعلی با وضعیت گذشته را دشوار میسازد.امروز حتی اگر تمام پول موجود در بازار(پول پر قدرت نه نقدینگی)به بازار ارز و برای خرید ارزهای خارجی جهت سود بردن از افزایش قیمت آتی وارد شود باز هم بانک مرکزی توان پاسخگویی به این تقاضا را دارد و به همین دلیل است که نباید انتظار یک جهش قیمت در بازار ارز را داشت.اما این که اینده بازار ارز چگونه خواهد بود مساله پیچیده ای است و بیشتر به انتظار دولت نسبت به روند قیمت نفت در آینده وابسته است.من فکر میکنم ابتدا دولت این کاهش قیمت ها را امری کوتاه مدت فرض خواهد کرد و سیاست تثبیت نرخ اسمی ارز را ادامه خواهد داد و در صورتی که در یک دوره مثلا یکی دو ساله قیمت ها دوباره افزایش پیدا کرد که هیچ ولی اگر قیمت ها افزایش پیدا نکند و یا شاهد کاهش بیشتر باشیم دولت بصورت تدریجی شروع به افزایش قیمت ارز خواهد کرد.در این مساله انتخابات ریاست جمهوری در سال آینده هم اثر گذار است.

حجت قندی گفت...

تحلیل جالبی کرده ای داود
بیش از اینکه ما درست بگیم یا غلط به نظر من به تحلیل احتیاج داریم که بحث در این موارد باز شود. ممنون

ناشناس گفت...

مطلب خیلی عالی بود.ایا با توجه به بحرانهای پیش بینی شده و سیاستهای اقتصادی که دولت اجرا میکند بازهم افزایش چشمگیر نقدینگی را شاهد هستیم؟ باتوجه به اشاره خودتان که اقتصاد ایران ایزوله است و روابط با سایر کشورها معلوم الحال پیشنهاد شما برای کنترل این بحران چیست؟

ناشناس گفت...

انسانهای ترسو هیچگاه شناکردن را نخواهند آموخت و بایستی کنار استخر تماشاچی افراددیگرباشند. این که وضع موجود اقتصاد ایران قابل قبول برای هیچ دانشجوی صندلی اول ترم اول سال اول رشته های اقتصادی نیست چه رسد به افراد صاحبنظر پس می بینیم که باید کاری کرد .اما چکار ؟ یا باید به همین وضع اسفبار اقتصاد ایران تن دهیم یاباید طرحی نو ارائه داد به نظر بنده هم که اقتصاد خوانده ودرس داده ودرس می دهم این طرح بی اشکال نیست وایراداتی برآن وارد است ولی شما طرحی را سراغ داری که ما بنی بشر بر آن نتوانیم ایرادی بگیریم به نظرم برایند طرح تحول اقتصادی برای ملت ایران مثبت ومبارک خواهد بود انشاا... .والسلام چوپان گله بزرگ

ناشناس گفت...

سال 74باتقویت نظارت دولت برفعالیت های اقتصادی مانندتاسیس سازمانهای تعزیرات حکومتی وبازرسی ونظارت افزایش افسارگسیخته ی قیمتهامهارشد.فکرمیکنیدحالااین سازمانهاکه البته مثله شده اندمیتوانندنقش موثری راایفاکنند؟

Unknown گفت...

با سلام،

اکنون حدود ۱.۵ سال از پیشبینی‌ شما می‌گذرد ولی‌ با وجود مشکلات سیاسی و پایین آمدن قیمت نفت، هنوز دلار در حدود ۱۰۰۰ تومان می‌باشد. آیا هنوز بر نظر خود پابرجا هستید؟

با تشکر،

کیوان

mojtabahojatoleslami@hotmail.com گفت...

سلام، بر مبنای گزارش بانک مرکزی ۸۷ درصد دستمزد کارمندان و کارگران خرج هزینه‌های خوراکی میشود. سال گذشته این ۴۷ درصد بود. خدا‌را شکر انتخاب آقای احمدی‌نژاد واقعا وضع ما را تغییر داده.آقا محمود دکتر ،بسیجیها و پاسدارها انتخابات را با گلوله برای شما خریدند آیا این برو بچهای شما میتونند تورّم و اقتصاد هرج مرج و گرسنگی را هم با یک گلوله از بین ببرند؟ آیا گلوله‌های اینها میتونه اجاره من رو هم بده،برای خانواده من لباس بخره، خرج تحصیل بچه‌های من بشه؟ لعنت بر من و تمام کارگر‌هایی دیگری که به تو رای دادیم.خدا خودش رحم کند.

Unknown گفت...

سلام، یارانه‌ها که یاری نمیکنند، بنزین و گاز قیمتش سر به آسمان گذاشته، خارجیها هم که تحریممون کردند، با دنیا در افتادیم بخاطر نیروی هسته‌ای، نون هم که چند برابر شده، مردممون هم که هر روز دارند بخاطر بنزین قلابی سرطان شش میگیرند ، دنیا هم با ما در افتاده ، هر وقت هم که حرف می‌زنیم میگویند این همه بدبختیها در راه و برای اسلام است. اسلامی هم که رشد میکنه هر روز، سنّی است نه مال ما شیعه ها.‌ای امام کجایی که روز قضاوت نزدیک است. خودت رحم کن بر ما.

ناشناس گفت...

سلام .پارسال این مطلب رو خونده بودم. امسال بنا به مناسبتی دوباره دیدم. چقدر تحلیل دقیق و درستی بوده. مرسی

حجت قندی گفت...

ممنون دلزده.

ما گفتیم که نگن نگفتی:)