مقایسه اقتصاد ترکیه با اقتصاد ایران

همیشه شنیده ایم که از نظر اقتصادی ایران دهه 1970را با کره دهه 70 مقایسه می کنند. رئیس جمهور تازه کره جنوبی وعده داده است که اقتصاد کره را به دومین اقتصاد جهان تبدیل کند(از نظر درآمد سرانه). مقایسه ایران و کره جنوبی تبدیل به قیاس مع الفارق شده است. اما مقایسه ایران و ترکیه به چند دلیل مقایسه موجهی است. دلیل اول آنکه دو کشور جمعیت تقریبا یکسانی دارند. دوم اینکه تولید ناخالص داخلی دو کشور تقریبا برابر است(ازنظر شاخص قدرت خرید تقریبا برابرند اما از نظر اسمی اقتصاد ترکیه تقریبا دو برابر اقتصاد ایران است.) سوم آنکه در یک منطقه اند. آنچه که نظر مرا بیشتر از همه متوجه خود کرده مقایسه صادرات دو کشور است. در سال 1980، کل صادرات ترکیه 2.5 میلیارد دلار بوده است. در مقایسه صادرات غیر نفتی ایران در آن زمان کمتر از یک میلیارد دلار بوده است صادرات نفتی ایران در همان زمان حدود 30 میلیارد دلار بوده است(این عدد صادرات نفتی ایران در 1980 حدس من است و آماری از آن صادرات ندارم. اما با توجه به قیمت نفت و حجم صادرات ایران بایستی رقمی نزدیک به واقعیت باشد). در سال 2007 کل صادرات ترکیه به 106 میلیارد دلار و صادرات ایران 77 میلیارد دلار بوده است که بیش از 60 میلیارد دلار آن صادرات نفتی است. از آن رقم باقیمانده هم اگر صادرات کالاهای وابسته به نفت را کم کنید رقم صادرات غیر نفتی به چیزی کمتر از 10 میلیارد دلار می رسد. عمده همین صادرات هم آهن و مس و دیگر کالاهای نزدیک به مواد خام است که افزایش آن در دراز مدت بسیار سخت است. صادرات ایران در سال جدید به بیش از 100 میلیارد دلار خواهد رسید (خدا پدر این چینی ها را بیامرزد که با توسعه اقتصادی خود تقاضا برای نفت را افزایش داده اند و باعث افزایش قیمت نفت شده اند). ترکیه هم صادراتی بین 110 تا 120 میلیارد دلار خواهد داشت. از این نظر هر دو کشور پول تقریبا یکسانی برای خرید کالاهای خارجی دارند. فرق دو کشور آن است که مردم ترکیه باید شب و روز کار کنند تا آن پول را بدست آورند. اما ما چه؟ خدا به ما لطف کرده و لازم نیست برای بدست آوردن این پول کاری بکنیم. اما صبر کنید! آیا به همین دلیل نیست که نرخ بیکاری ما بیشتر از نرخ بیکاری در ترکیه است؟ آیا به همین دلیل نیست که توزیع درآمد در ترکیه بسیار بهتر از توزیع درآمد در ایران است؟ آیا به همین دلیل نیست که شاخص توسعه انسانی در ترکیه بهتر از شاخص توسعه انسانی در ایران است؟ این نفت نعمتی بوده است که ما آن را به نقمت تبدیل کرده ایم. نفت دولت را تبدیل به آقا بالاسر مردم کرده است(ربطی به اینکه چه کسی بر سر کار است ندارد تمام کشورهای نفتی همین مشکل را دارند). همه پول نفت را دولت خرج می کند و مشکل همین جاست(دولت در این مانده است که این پول را چگونه خرج کند). اقتصاد با وجود دولتی که درآمد خود را از درآمد مردم بدست نمی آورد در تنگناست. کار در تنگناست و صادرات در تنگناست. (بیماری هلندی که یادتان هست) درآمد نفت بالا می رود به مشکل برمی خوریم. وقتی درآمد نفت پائین برود آنوقت فاجعه شروع می شود(سال 1365 و 1374 یادتان هست؟) جور دیگر باید مملکت را راند.