۱۳۹۰ فروردین ۹, سه‌شنبه

هزینه روانی زمان مسافرت

درباره هزینه روانی مسافرت با چند نفر که روی حمل و نقل کار کرده اند در هنگام ناهار گفتگو می کنیم. یکی می گوید طبق تحقیقاتی که فلان کس انجام داده (من اسم محقق را به خاطر نمی آورم) هزینه روانی هر دقیقه انتظار برای اتوبوس سه برابر هزینه هزینه روانی هر دقیقه در اتوبوس نشستن است. اگر این نتیجه درست باشد، رفاه جامعه بیشتر خواهد شد اگر اتوبوس ها در موقع تعیین شده به ایستگاه اتوبوس برسند حتی اگر مجبور باشند که مسیرشان را کندتر بپیمایند. در بعضی از شهرها (مثل لندن) هم اتوبوس ها به جی پی اس مجهزند و زمان رسیدن آنها به ایستگاه را می توان با موبایل یا اینترنت چک کرد. احتمالا در آینده از این قبیل تحقیقات برای افزایش رفاه جامعه بیشتر استفاده خواهد شد.

پ.ن. شنیده ام که بلاگر در ایران فیل تر شده است. بنابراین تا اطلاع ثانوی، هر پستی که در اینجا بنویسم بلافاصله در http://eghtesadaneh.wordpress.com
هم کپی خواهم کرد که سایتی با نام اقتصادانه در وردپرس است. امیدوارم این یکی فیل تر نشود.

مردی که سنگاپور را ساخت.

به مصاحبه چارلی رز با لی کوان یو گوش می دهم. لی کوان یو همان مردی است که بیشترین نقش را در شکل دهی سنگاپور به فرم امروزی آن داشته است. پسرش، لی هسین لنگ، هم اکنون نخست وزیر سنگاپور است. زندگی و نحوه اداره کشور سنگاپور، به نظر من، باید مورد مطالعه هر اقتصاددانی قرار بگیرد که به توسعه و رشد علاقه مند است. از جمله کارهایی که لی پدر کرد تغییر زبان رسمی سنگاپور به انگلیسی بود. خودش می گوید که کشوری مثل سنگاپور نمی توانست با چندین زبان موجود در آن دوام بیاورد. عقیده دارد که درهای سنگاپور باید به روی انسانهای مبتکر و خلاق و تحصیل کرده باز باشد. بسیاری از بزرگترین سیاستمداران دنیا از لی مشاوره می گیرند. دید بسیار خوبی نسبت به وقایع در حال رخ دادن دنیا دارد. معتقد نیست که امریکا و چین به تقابل با یکدیگر خواهند پرداخت. زمانی کلینتون گفته بود که مذاکره کردن با بانکدارتان (چین) خیلی سخت است. به این معنی که انگار چین امریکا را به گروگان گرفته است. لی معتقد است که با این همه قروضی که امریکا باید به چین پرداخت کند و با توجه به اهمیت بازار امریکا برای چین، چین حاضر به دیدن افول امریکا نخواهد بود. به عبارتی این دو کشور بسیار به هم وابسته اند.
لی 88 ساله است. می گوید که درباره هیچ مردی، قبل از اینکه در تابوتش را ببندی قضاوت نکن، زیرا ممکن است که در لحظه آخر کار احمقانه ای بکند.

۱۳۹۰ فروردین ۷, یکشنبه

نویسندگی و ایجاد ارزش

متاسفانه تقویت نویسندگی از اولویت های سیستم آموزشی در ایران نیست. کسانی هم که به فارسی می نویسند اگر هنر نوشتن دارند به خاطر استعداد و تلاش فردی شان بوده است. من از جمله این افراد نیستم و خودم می دانم که نوشتن من خوب نیست. دلیل اینکه می نویسم این است که فکر می کنم ایده هایی وجود دارند (مخصوصا در زمینه اقتصاد) که کسی باید آنها را بنویسد. وبلاگنویسان (فارسی) هستند که هم خوب می نویسند و هم با نوشتنشان ارزشی ایجاد می کنند. اما متاسفانه تعدادشان خیلی زیاد نیست. کسانی هم هستند که بسیار خوب می نویسند ولی ارزشی ایجاد نمی کنند. (متاسفانه نمی توانم آدرس چنین وبلاگهایی را در اینجا برای ذکر مثال بگذارم.) اما مطمئنم که شما هم وبلاگی را خوانده اید که نویسنده ای واقعا توانا و با قدرت تصور بالا دارد و پیش خود متحیر می مانید که این فرد با این توانایی چرا انرژی خود را صرف نوشتن چنین مطالب بی ارزشی کرده است. هستند بسیاری از این نویسندگان که اگر انرژی خود را صرف نوشتن رمانی می کردند احتمالا رمانهای می نوشتند که تاریخ ادبیات ما را متحول می کرد. اگر کاوشی می کردند و درباره مثلا فرهنگ خرد کشور می نوشتند نوشته اشان روح را صیقل می داد. اگر شرحی بر تاریخ ایران می نوشتند، تاریخ هم خواندنی می شد...

مشکل فقط وبلاگ نویسان نیستند، روزنامه ها و مجلات ما هم پر است از مطالبی که ارزشی ایجاد نمی کنند. متاسفانه کمتر مطالب فارسی پیدا می شود که با خواندن آنها ارزش اجتماعی و فردی واقعی ایجاد کند. نه اینکه نیست، به اندازه کافی نیست. و در این میان آنچه ضرر میکند زبان فارسی است که غنای آن به گستردگی نوشته های ارزشمند بستگی دارد.

پ.ن. این مطلب دکتر طبیبیان را بخوانید. خلاصه مطالب کتابی است که خواندن آن وقت هدر دادن نیست.

۱۳۹۰ فروردین ۶, شنبه

کتاب انجیل توماس جفرسون

توماس جفرسون، شخصی که اعلامیه استقلال امریکا را نوشت و یکی از پرنفوذترین افراد تاریخ امریکا و جهان است، کتاب انجیل را به تمامیت آن قبول نداشت. خود معتقد بود که مسیحی است اما نه مانند دیگر مسیحیان. کتابی از او مانده است که به کتاب انجیل جفرسون معروف است. (البته دو انجیل با این مشخصات به وسیله او ایجاد شد اما از یکی از آنها اثری نمانده است.) این کتاب به این ترتیب به وجود آمده است که جفرسون با استفاده از تیغ و قیچی قسمتهایی از کتابهای انجیل را جدا می کند و به هم می چسباند. به عبارت دیگر همه آن چیزی را که قبول نداشته است حذف می کند و بقیه را به فرم یک کتاب در می آورد. می گویند که هر جا که قسم خوردن لازم بوده است به این انجیل قسم می خورده است.

۱۳۹۰ فروردین ۱, دوشنبه

آمار یا آرزو

احمدی نژاد در آمار نوروزی اش اعلام کرده که سال گذشته یک میلیون و ششصد هزار شغل در ایران ایجاد شده و امسال هم قرار است که دو میلیون و نیم شغل ایجاد شود. یا معجزه ای در حال رخ دادن است یا که جملات به این ترتیب می باید اصلاح می شد که: کاش سال گذشته یک میلیون و ششصد هزار شغل در ایران ایجاد شده بود و کاش امسال هم دو میلیون و نیم شغل ایجاد شود.
چرا من نمی توانم این آمار را باور کنم؟ دلیلش این است که این آمار با هیچ آمار دیگری نمی خواند. مثلا آمار نرخ بیکاری در ایران، که توسط مرکز آمار اعلام می شود افزایش پیدا کرده است و نه کاهش. یا اینکه اگر این آمار را با جمعیت فعال ایران که حدود 24 میلیون است مقایسه کنید می بینید که این آمار به هیچ وجه نمی تواند درست باشد. اضافه کردن 4.1 میلیون نفر به بازار کار ایران در طی دو سال، علاوه بر اتخاذ سیاستهای درست و خوش شانسی، نیاز به معجزه هم دارد. سوال دیگر این است که با چنین افزایش اشتغالی، چرا نرخ رشد اقتصادی ایران چنین پائین است؟ خلاصه اینکه این آمار اشتغال به هیچ آمار دیگر اقتصادی موجود نمی خواند.

۱۳۸۹ اسفند ۲۷, جمعه

ریشه مشکل برق در ژاپن به قرن پیش برمی گردد

ژاپن دو شبکه سراسری برق دارد. شبکه شرقی که در قرن گذشته و به وسیله وستینگهاوس و شبکه غربی که به وسیله زیمنس توسعه داده شد. به همین دلیل فرکانس دو شبکه متفاوت است. شبکه غربی 50 هرتز و شبکه شرقی 60 هرتز است. به همین دلیل اگر مشکلی در شبکه غربی پیش بیاید شبکه دیگر نمی تواند برق به آن برساند. می توان دید که ریشه برخی از مشکلات کنونی در ژاپن به حدود یک قرن پیش برمی گردد.

۱۳۸۹ اسفند ۲۶, پنجشنبه

چرا امریکانیروگاههای هسته ای جدید نمی سازد؟

مهمترین دلیلی که امریکا نیروگاههای هسته ای جدید نمی سازد طرفداران محیط زیست (که ذاتا مخالف انرژی هسته ای اند) نیستند. ریسک انرژی هسته ای هم نیست. گر چه حوادثی مثل تری مایل آیلند و چرنویل شواهد وجود این ریسکند و حادثه فوکوشیما دایچی شاهدی بر این است که این ریسک همیشه کم در نظر گرفته می شده است. مهمترین دلیل (به نقل از مجله تایم) هزینه احداث یک نیروگاه جدید است که در حدود 10 میلیارد دلار تخمین زده می شود. در کشورهایی مانند چین، این دولت است که تصمیم می گیرد که نیروگاههای جدید هسته ای بسازد، هزینه هم برایش چندان مهم نیست. (گر چه حتی چین هم بعد از بحران اخیر تصمیم به توقف ساخت نیروگاههای جدید گرفته است.موقت یا دائمش بعدا معلوم می شود. ) در امریکا این بخش خصوصی است که باید نیروگاه جدید بسازد و بخش خصوصی به اقتصادی بودن تولید انرژی اهمیت می دهد. و فعلا این انرژی اقتصادی نیست. به همین دلیل، در امریکا تمایل چندانی برای ساخت این نیروگاهها وجود ندارد. آخرین نیروگاه هسته ای امریکا هم حدود چهار دهه پیش ساخته شده است.

پ.ن. کدام مغز الاغ خورده ای طرح ساخت استاکس نت به مغزش خطور کرد؟ این احمق تصور آن را هم می کرده که با این کار ممکن است حادثه ای مثل چرنویل به وجود بیاورد؟ یا اینکه فکر کرده که استاکس نت را درست می کنیم و به آنها خبر می دهیم که دستگاههایتان آلوده است، آنها هم کار را متوقف می کنند؟؟!

۱۳۸۹ اسفند ۲۴, سه‌شنبه

تحقیق بر روی فجایع طبیعی

اگر قصد تحقیق بر روی اثرات اقتصادی (و غیر اقتصادی) فجایع طبیعی رو دارید یه سری به این سایت که اطلاعات فجایع طبیعی رو جمع آوری می کنه بزنید. من یکی دو تا از مقاله هاش رو نگاه کردم، جالبند. برای کشوری مثل ایران که مصون از فجایع طبیعی نیست، گرفتن اطلاعات از سایتهایی مثل این و تحقیق در زمینه های مختلف فجایع طبیعی می تونه تاثیر درازمدت مثبتی بر جامعه بگذاره و ارزش ایجاد کنه.
چیزی که ذهن من رو یه کم مشغول کرده تاثیر بحران اخیر بر روی بازار انرژی هستش. به دلیل اینکه ذهنیت راجع به ریسک انرژی هسته ای کاملا تغییر کرده، احتمالا فشار بر بازار گاز طبیعی بسیار بالا خواهد رفت که برندگانی مثل روسیه (یا ایران؟) خواهد داشت و بازندگانی مثل شرکتهای جی ای. مطمئن نیستم که این تاثیر تا به چه حد و تا کی خواهد بود.

۱۳۸۹ اسفند ۲۲, یکشنبه

بزرگترین درس زلزله ژاپن: فرهنگ ژاپنی ها

درسهای زیادی از زلزله اخیر ژاپن می شود گرفت. اینکه آماده سازی جان هزاران انسان را نجات داده است، گر چه جان هزاران نفر دیگر از دست رفته است. اینکه ژاپن در مقابل زلزله آماده بوده ولی در مقابل سونامی آماده نبوده است. ... تا اینکه انرژی هسته ای ذاتا انرژی خطرناکی است و اعتماد به مهندسی و نظم در مقابل خطرات ناشی از چنین پتانسیل خطرناکی ساده اندیشی است. در نظر داشته باشید که ژاپنی ها بهترین های مهندسی و بهترین های نظم و مسئولیت پذیری در جهانند. اگر استفاده از انرژی هسته ای حتی برای مقاصد صلح آمیز با چنین پتانسیل خطری حتی در ژاپن مواجه است، می توان خطرات استفاده از این انرژی را در جاهای دیگر هم متصور بود.

از نظر من، آمادگی ژاپنی ها و خطرات انرژی هسته ای از درس های درجه دومی است که می توان از زلزله اخیر گرفت. درس درجه اول از نگاه به رفتار ژاپنی ها در مواجهه با زلزله اخیر به دست می آید. آن چیزی که در بعد از زلزله ژاپن مفقود است بی نظمی است. یک مغازه مورد هجوم مردمی که قطعا نیازمندند قرار نگرفته است. مردم را در مقابل صف مغازه ها می بینید که منتظر خرید آب یا غذای بچه اند(مانند اینجا و اینجا)، اما اینکه عده ای بروند و دزدی کنند را نمی بینید. برای سوار شدن بر روی قایق برای نجات هم صف می بندند، هجوم نمی بینید. .... همه جا نظم، همه جا رفتار متمدنانه. چنین رفتاری آسان به دست نیامده است، ترکیبی از آموزش و فرهنگ درست است. چنین فرهنگی، مواجهه با زلزله را آسانتر و چه بسا باعث نجات جانها می شود.

منظور من از این نوشته گوشه اشاره زدن به وضع ایران نیست. اگر آمادگی و نظم و فرهنگ ژاپن را بسیار عالی و آمادگی و نظم در هائیتی را بسیار ضعیف فرض کنیم، نظم و فرهنگ و آمادگی در مقابل فواجع در ایران در بین این دو قرار می گیرد. بدترین در دنیا نیست اما با بهترین هم فاصله زیادی دارد. البته فاصله ما با بهترین به سادگی پر نخواهد شد.

پ. ن. مشکل نقطه حل شد. ممنون از راهنمایی دوست ناشناس.





۱۳۸۹ اسفند ۲۰, جمعه

دلیل تقویت ین ژاپن بعد از زلزله

امروز ارزش ین ژاپن بعد از زلزله بسیار بزرگ که خسارات بسیار سنگینی وارد کرده و حدس من اینه که پرخسارت ترین زلزله تاریخ باشه افزایش پیدا کرد। دلیل افزایش اینه که بازار تصور می کنه که سرمایه زیادی از خارج از ژاپن که مالک ژاپنی داره باید به داخل ژاپن و برای جبران خسارات زلزله منتقل بشه। نقش پرداخت های عظیم بیمه های بین المملی رو هم نباید از نظر دور داشت। همه اینها مستلزم تبدیل واحدهای دیگه پولی به ین هست که تقاضا برای ین رو افزایش می ده و باعث افزایش قیمت ین در کوتاه مدت می شه.

۱۳۸۹ اسفند ۱۸, چهارشنبه

حذف کنکور سراسری پیش زمینه فساد در پذیرش دانشگاهها

کنکور سراسری سیستمی بد ولی نسبتا مقاوم در برابر فساد است। از جمله معایب این سیستم اینکه بر قابلیتهایی مانند نوشتن به هیچ وجه اهمیت نمی دهد یا قسمت عمده ای از آن سوال از محفوظاتی است که بر آینده انسان عملا بی تاثیر است। سیستمی که قرار است جایگزین آن شود، در مقام تئوری بسیار بهتر است। اینکه عملکرد چند ساله دانش آموزان، به جای تستی یک روزه، معیار سنجش شود به ذهن خوشتر می آید। البته تا هنگامی که به یاد آورید که این سیستم قرار است کجا و چگونه اجرا شود। به سادگی می شود دید که سیستم جدید در مقابل فساد، پارتی بازی، و تنش (بین والدین، معلمان، دانش آموزان و مسئولان سنجش) بسیار آسیب پذیر است।
درست است که در امریکا هم کنکور سراسری وجود ندارد। ولی مکانیزمهایی موجود است که مقایسه عادلانه دانش آموزان با یکدیگر را ممکن می کند। مثلا آزمون اس ای تی برای مقایسه قابلیتهای همه دانش آموزان طراحی شده است که قسمتی از (البته نه تمام) پرونده داوطلب ورود به یک دانشگاه است। آزمونهای بسیار دیگری هم موجودند। مثلا، والدین و مدرسه می د انند که یک دانش آموز، حتی در مقطع ابتدایی، در مقایسه با دانش آموزان داخل ایالت و در مقایسه با دانش آموزان کل امریکا چگونه عملکردی دارد। دلیلش هم آزمونهای استاندارد و اداپتیوی است که از همه دانش آموزان گرفته می شود و در عمل مقایسه عملکرد یک دانش آموز با همه دیگر دانش آموزان ممکن می گردد। آزمونهایی که شباهت زیادی به کنکور دارند।

۱۳۸۹ اسفند ۱۷, سه‌شنبه

فرهنگ فساد و قانون شکنی

به دلیل مصونیت دیپلماتیک، دیپلماتهای سازمان ملل می توانند اتومبیل خود را در محل هایی پارک کردن ممنوع است پارک کنند بدون آنکه جریمه شوند। بر اساس مطالعه ای بر روی رفتار این دیپلماتها، دیپلماتهای کشورهایی بیشترین خلاف را می کنند که رتبه آنها در جدول شفافیت بین الملل (که کشورها را بر اساس میزان فساد رتبه بندی می کند) بدترین است। دیپلمات کشورهایی مانند کانادا و سوئد که کشورهای بسیار کم فساد هستند اصلا خلاف پارک نمی کنند। فساد و قانون شکنی در بسیاری از کشورهای جهان به جزئی از فرهنگ تبدیل شده است। و در بسیاری دیگر به شرم। همین مشاهده ساده مرا به این نتیجه می رساند که راه اصلاح ما راه درازیست।

۱۳۸۹ اسفند ۱۶, دوشنبه

تفاوت قیمت نفت برنت و وست تگزاس اینترمدی ایت

تا همین چند سال پیش و به طور نرمال، تفاوت چندانی بین قیمت نفت برنت، شاخص نفت در بورس لندن، و نفت وست تگزاس وجود نداشت و اگر تفاوتی بود این بود که قیمت نفت وست تگزاس یکی دو دلار بیش از برنت بود। اما مدتی است که شاخص قیمت نفت برنت از تگزاس گرانتر شده است। این تفاوت قیمت در این لحظه که این مطلب را می نویسم 11 دلار است। مدتی است که سعی می کنم این تفاوت قیمت را بفهمم। یک دلیل ممکن است این باشد که فشار تقاضا از بازارهای شرق می آیند و اهمیت امریکا در بازار انرژی به نسبه کمتر شده است। اما چرا معامله گران آربیتراژ نمی کنند؟ و چرا این تفاوت به این بزرگی است؟

دیکتاتورها در تئوری، دیکتاتورها در عمل

اول حدس بزنید که این جمله از کیست: همه افراد حق دارند که به هر وسیله ای عقاید خودشان را بیان کنند حتی اگر خود فرد دیوانه باشد یا وسیله عقیده بیان احمقانه باشد।

این جمله از قذافی است। و این جمله ای از کتاب سبز اوست که مردم لیبی مجبورند در مدرسه و دانشگاه آن را بخوانند و حتی موسسه ای در لیبی به نام موسسه تحقیقات کتاب سبز وجود دارد।

با دوستی درباره این کتاب حرف می زدم می گفت که اگر قانون اساسی اتحاد جماهیر شوروی را هم می خواندی همین حس به شما دست می داد که خواندن این جمله به شما می دهد। در تئوری، قانون اساسی شوروی قانونی متمدنانه به نظر می رسید। در عمل است که فضا رنگ دیگری می گیرد।

پ।ن। خود جمله قذافی معنی خیلی واضحی ندارد।