اثر گرمایش جهانی بر اقتصاد ایران

قصه گرمایش جهانی را می دانید. اینکه دمای زمین در حال افزایش است و یخهای قطبی در حال ذوب شدن و بعضی از مناطق زمین ممکن است به زیر آب برود و میلیونها نفر بی خانمان شوند و ادامه قصه. عده ای هم کلا منکراین قصه گرمایش جهانی اند از جمله راستی های افراطی در امریکا. تا همین یکی دو سال پیش جمهوری خواهان و دولت امریکا هم از جمله منکران بودند تا اینکه فشار دانشمندان و فشار سیاسی بالاخره کار خود را کرد و اینها هم همراه قافله شده اند. در ایران اما هیچکس علاقه ای به شنیدن قصه گرمایش جهانی ندارد. درد اصلی درد شکم است و اگر از این هم بگذریم آنقدر گرفتار بحرانهای روزمره ایم که گرمایش جهانی در ته لیست نگرانیهای ما هم جا نمی گیرد. ادعای من آن است که بنا به دلایلی که ذکر خواهم کرد، گرمایش جهانی بیش از هر اقتصاد دیگری اقتصاد ایران را تهدید می کند و ضروری است که اقتصاددانان ایران وارد بحثی جدی در این زمینه شوند.
نکته اول: باور آن است که پدیده گرمایش جهانی در اثر افزایش گازهای گلخانه ایست. افزایش گازهای گلخانه ای هم به مصرف نفت و گاز طبیعی بوسیله انسان نسبت داده شده است. بنابراین باور بر این است که برای مقابله با پدیده گرمایش جهانی، بایستی میزان ارسال این گازهای گلخانه ای به اتمسفر را کنترل کرد. برای انجام این کار، لازم است که مصرف نفت و گاز طبیعی بوسیله انسان کاهش یابد. اینجاست که تهدید علیه اقتصاد ایران شروع می شود.
نکته دوم: قصه گرمایش جهانی می تواند یک اشتباه محاسباتی دانشمندان یا یک پدیده به اصطلاح فصلی باشد (با فصل سال اشتباه نگیرید). مهم نیست که این پدیده واقعی است یا نه. مهم این است که اکثریت مردم در کشورهای پیشرفته باور کرده اند که گرمایش جهانی پدیده ای واقعی است. مردم در این کشورها به دولتها یشان برای حل این مشکل فشار می آورند. (از نظر اقتصادی، این پدیده اثر خارجی محسوب می شود و بازارها به خودی خود نمی توانند مشکل را حل کنند قضیه کوز هم به دلیل آنکه طرفهای درگیر بسیارند به حل مسئله کمکی نمی کند.) دلیل اصلی شکست نخست وزیر سابق استرالیا در انتخابات سال گذشته عدم توجه به گرمایش جهانی بود. داستان یکی دو سالی است که آغاز شده است. دولتها و شرکتها برای پیدا کردن جایگزین های سوخت های فسیلی میلیاردها دلار سرمایه گذاری کرده اند وخواهند کرد. گر چه یافتن جایگزینی برای سوخت های فسیلی به این آسانی ها هم نیست اما قدرت مغز بشریت را هم نباید دست کم گرفت. توجه به این نکته لازم است که سوخت های فسیلی از منظر تقاضا و از منظر عرضه کالاهایی کم کششند. کافیست که برای درصدی از مصرف سوخت های فسیلی جایگزینی یافت شود و همین قیمت نفت را به شدت کاهش خواهد داد. گرمایش جهانی انگیزه یافتن جایگزینی برای سوخت های فسیلی را به شدت افزایش می دهد. این است که گرمایش جهانی تهدیدی جدی برای اقتصاد ایران است.
نکته سوم: قیمت نفت در کوتاه مدت بالا خواهد ماند. این که قیمت نفت در درازمدت بالا بماند بسته به عوامل گوناگون دارد که یکی از مهمترین این عوامل آن است که بشر تا چه حد تهدید گرمایش جهانی را جدی گرفته است.