اقتصاد جهان، غیر قابل کنترل، غیر قابل پیش بینی

نمی دانم که تا چه حد اخبار اقتصادی را دنبال می کنید. بعضی از خبرهایی که اخیرا منتشر می شوند حکایت از وخامت شدید اوضاع اقتصادی در جهان دارند. خبر سقوط 12 درصدی اقتصاد ژاپن در سه ماه آخر سال گذشته، یا خبر سقوط 48 درصدی صادرات این کشور، خبر سقوط شدید صادرات چین، یا خبرهای مربوط به بازار کار در آمریکا، خبرهای مربوط به ضرر شرکت ها که هرکدام رکورد تاریخی برای خود است مثلا 31 میلیارد دلار ضرر جنرال موتورز یا 60 میلیارد دلار ضرر AIG، ... همه و همه حکایت از این دارد که اوضاع اقتصاد جهان از کنترل خارج شده و وضع اقتصادی وخیم تر از آنی است که اقتصاددانان پیش بینی می کردند. و تازه این آغاز بحران است. اگر دولتها و بانکهای مرکزی جهان دست روی دست بگذارند سقوطی را شاهد خواهیم بود که حد پائینی برای آن متصور نیست. این اقدامات بایستی سریع، عظیم، و درست باشند. اصل هدف هم باید نجات موسسات مالی و همزمان افزایش مخارج کل اقتصاد باشد. در مورد موسسات مالی، ترس آن است که این موسسات تبدیل به سیستمی مانند سیستم بانکی داخل ایران بشوند. هنوز به آن حد سقوط نکرده اند ولی احتمال آن وجود دارد. تاکنون هزاران میلیارد دلار پول برای نجات موسسات مالی اختصاص داده شده است. فقط در امریکا، نیمی از TARP، که 700 میلیارد دلار بود هزینه شده است. دولت اوباما امروز اعلام کرده که برای نجات بانکها 750 میلیارد دلار دیگر تقاضا خواهد کرد. نقش فدرال رزرو امریکا در اختصاص پول برای نجات بانکها بزرگتر از دولت این کشور است. اخیرا همین فدرال رزرو اعلام کرد که اگر خزانه داری (دولت) 20 میلیارد دلار به خرید اوراق مسموم بانکها اختصاص دهد، فدرال رزرو 180 میلیارد دلار به آن اضافه خواهد کرد. جمع هزینه هایی که تاکنون شده است بر کسی (به جز معدودی در فدرال رزرو، که بعید می دانم حتی آنها هم به روشنی بدانند)روشن نیست. (فدرال رزرو بعضی از آمارهای مربوطه را اعلام نمی کند.) حدس من آن است که جمع پولهای اختصاص داده شده در امریکا برای رفع این بحران در نهایت به بیش از ده تریلیون دلار خواهد رسید. از کجا می آید این همه پول? دولت قرض می کند و فدرال رزرو هم از ترازنامه برمی دارد و اخیرا به اصطلاح پول هم چاپ می کند. امروز خبر رسید که کسری بودجه امریکا به 1750 میلیارد دلار خواهد رسید. این یعنی که دولت امریکا 1750 میلیارد دلار پول قرض خواهد کرد. رکورد قبلی کسر بودجه حدود 500 میلیارد دلار بود. تفاوت این دو عظمت این بحران را نشان می دهد.